‘Diwrnod Rhentu Cartrefi Cymru’ – Y cyfri i lawr

Os ydych chi fel fi, mae Rhagfyr y 1af yn fy atgoffa o gyffro plentyndod agor drws 1 o'r calendr Adfent, (y dyddiau hyn yn cael eu gwobrwyo â siocled i'w fwynhau yn hytrach na llun retro o robin goch). Eleni, mae Rhagfyr y 1af hefyd yn nodi dechrau rhywbeth gwirioneddol bwysig ym maes tai yng Nghymru: rhywbeth newydd i bawb sy’n byw, yn berchen ar, neu’n rheoli cartrefi ar rent yng Nghymru..

Ledled Cymru, mae landlordiaid cymdeithasol, (Cymdeithasau Tai a Chynghorau), yn ogystal â landlordiaid preifat yn brysur yn paratoi hyd at 1 Rhagfyr pan ddaw Deddf Rhentu Cartrefi (Cymru) yn gyfraith.  Cyfraith newydd sydd wedi’i chynllunio i roi mwy o amddiffyniadau i denantiaid a thrwyddedigion ac sy’n egluro eu hawliau a’u cyfrifoldebau.

Deddf Rhentu Cartrefi (Cymru) 2016 yw’r newid mwyaf i gyfraith tai yng Nghymru ers degawdau, ac fel y gwelwch o’r cyfeiriad '2016’, mae wedi cymryd llawer mwy o amser na’r disgwyl i Lywodraeth Cymru roi Deddf 2016 ar waith, gan ei bod wedi gofyn am ddeddfwriaeth ychwanegol, ac roedd angen ymgynghori ar wahân ar rai ohonynt. 

Felly nawr mae bron yma, ac mae landlordiaid yn brysur y tu ôl i'r llenni yn cael popeth yn ei le ar gyfer yr hyn a elwir yn ‘Diwrnod Rhentu Cartrefi Cymru’ - Tybed? Afraid dweud, mae’r gwaith a wnaed gan landlordiaid wedi bod yn helaeth: popeth o hyfforddi staff, cymryd cyngor cyfreithiol, datblygu polisïau newydd, i gyfathrebu â’u tenantiaid beth fydd y Ddeddf yn ei olygu iddynt. Felly, beth yw'r newidiadau newydd?

Mae yna nifer o newidiadau pwysig i wybod amdanynt ac mae digon o wybodaeth ar gael ar wefan Llywodraeth Cymru mewn gwahanol fformatau ac ieithoedd yma http://llyw.cymru/mae-cyfraith-tai-yn-newid-rhentu-cartrefi. Mae landlordiaid ledled Cymru hefyd yn cynhyrchu gwybodaeth ddefnyddiol am y newidiadau, ac mae wedi bod yn wych gweld sut maent wedi bod yn defnyddio ffyrdd newydd o rannu’r hyn sy’n digwydd, gan gynnwys rhai TikToks gwych fel ffordd o hysbysu pobl iau. Felly, mae llawer o wybodaeth ar gael, ond byddwn yn awgrymu mai dyma'r hanfodion y mae angen i chi wybod amdanynt:

• Bydd contractau newydd, symlach yn cael eu cyhoeddi - ​Bydd tenantiaid a thrwyddedigion yn cael eu galw’n “ddeiliaid contract” yn gyfreithiol o dan y gyfraith newydd a byddant yn cael ‘contract meddiannaeth’ i ddisodli’r denantiaeth neu’r cytundeb trwydded presennol. Bydd tenantiaid presennol yn derbyn eu contract newydd o fewn 6 mis i’r Ddeddf newydd gychwyn ar 1 Rhagfyr 2022
• Rhaid i'ch cartref fod yn ffit i fyw ynddo - Rhaid i'ch landlord osod larwm mwg, larwm carbon monocsid, a chynnal profion diogelwch trydanol yn rheolaidd
• Mwy o rybudd o godiad rhent - Bydd y cyfnod rhybudd ar gyfer codiad rhent yn dyblu o fis i ddau fis.
• Gellir ychwanegu neu ddileu deiliaid contract yn haws - Gellir ychwanegu neu ddileu deiliaid contract o'r contract yn haws. Mae hyn yn golygu, os bydd cyd-ddeiliad contract arall yn gadael y contract, ni fyddwch mewn perygl o ddigartrefedd.
• Mwy o hawliau i basio eich cartref os byddwch yn marw - Mae’r ‘hawliau olyniaeth’ hyn yn cynnwys eich partner neu blant sy’n oedolion, os ydynt yn byw gyda chi.

Er bod y newidiadau yn y Ddeddf yn gadarnhaol, gyda mwy o amddiffyniadau i denantiaid, bu pryder gan rai tenantiaid landlordiaid cymdeithasol ynghylch gweithrediad ymarferol y Ddeddf a’r gost ariannol gysylltiedig a ysgwyddir gan landlordiaid.

Mae rhai tenantiaid wedi mynegi pryder ynghylch hyd a chymhlethdod ‘contractau meddiannaeth’ newydd a fydd yn disodli eu cytundeb tenantiaeth presennol. Gyda rhai contractau yn fwy na 80 tudalen!, gan gynnwys y jargon cyfreithiol cymhleth, disgwylir y bydd y mwyafrif o denantiaid yn annhebygol o fod yn gwbl ymwybodol o'r manylion a'r telerau sydd ynddynt. Ochr yn ochr â hyn, mae rhai tenantiaid wedi cwestiynu pa gefnogaeth staff fydd ar gael i ddarparu cyngor manwl 1:1 i denantiaid wrth iddynt dderbyn eu contract newydd.

Pryder cysylltiedig a nodwyd gan denantiaid yw’r gost yr eir iddi gan landlordiaid wrth roi’r Ddeddf ar waith, cost a fydd yn anochel yn cael ei hariannu drwy renti tenantiaid. Bydd ffioedd cyfreithiol drud, costau staff, argraffu ac ati yn arwain at landlordiaid yn gwario’r degau o filoedd o bunnoedd ar weithredu’r Ddeddf, costau y mae rhai tenantiaid yn credu y byddai’n well eu gwario ar wasanaethau hanfodol megis atgyweiriadau a chyngor ariannol, yn enwedig yn ystod yr argyfwng costau byw.

Beth bynnag yw eich barn am Ddeddf Rhentu Cartrefi Cymru, mae bron yma.  Felly wrth i chi agor drws 1 eich calendr Adfent eleni, peidiwch ag anghofio y bydd hefyd yn ddiwrnod ‘Diwrnod Rhentu Cartrefi Cymru’, pan fydd y ffordd yr ydych yn rhentu yn newid ac er gwell.

David Lloyd