Gwersi Grenfell yn dal heb eu dysgu: Geiriau a Chamau Gweithredu heb eu halinio

Oeddech chi'n gwybod, ers trasiedi Grenfell, bron i 4 blynedd yn ôl, fod tri chwarter y systemau cladin sy'n cael eu gosod ar adeiladau canolig newydd yn dal i ddefnyddio deunyddiau llosgadwy? Doeddwn i ddim. https://www.insidehousing.co.uk/news/three-quarters-of-cladding-systems-on-new-medium-rise-buildings-use-combustible-materials-data-shows-70298

Ar ôl Grenfell mae hyn yn teimlo'n afreal. A ddysgodd y sector tai unrhyw beth o'r drasiedi?

Yn gyntaf, a yw'r deunyddiau llosgadwy hyn hyd yn oed yn gyfreithlon? Mae'n ymddangos mai'r ateb yma yw ydi. Yn syml - mae cynhyrchion cladin llosgadwy yn tueddu i fod yn rhatach ac mae'r risg o farwolaeth mewn adeilad canolig yn cael ei ystyried yn is nag mewn adeilad uchel.  Mae datblygwyr eisiau sicrhau'r elw mwyaf posibl ac nid oes ganddynt gyfran buddsoddiad tymor hir. Felly, er bod cladin llosgadwy yn cydymffurfio â'r rheoliadau adeiladu cyfredol, bydd y mater yn parhau - gellir ei ddefnyddio, ac mae'n rhaid i reolaeth adeiladu ei awdurdodi. Ond a yw hyn yn iawn?

Mae hwn yn fater go iawn i Gymru ac yn enwedig y sector preifat - nid ydym yn tueddu i adeiladu'r adeiladau uchel enfawr a welwch yn ninasoedd Lloegr. Mae'r adeiladau maint canolig hyn yn fwy o nodwedd yn ein hardaloedd trefol, dinasoedd a threfi myfyrwyr. 

Felly pam mae pobl yn eu prynu? Rwy’n siŵr bod rhywun yn darllen hwn ac yn dweud, ‘pe na bai unrhyw un yn eu prynu yna byddai’r adeiladwyr yn mynd allan o fusnes…’ y ddadl glasurol ar y farchnad rydd, ond mae arnaf ofn nad wyf yn derbyn hyn o gwbl.

Allwn ni ddim disgwyl i'r cafeat, “gadewch i’r prynwr fod yn wyliadwrus” fod yn berthnasol i brynu neu rentu eiddo.

Sut fyddai prynwr newydd hyd yn oed yn dechrau deall manylebau cladin? Mae angen i gymdeithas ymddiried yn safonau diogelwch eiddo yn yr un modd ag y mae gyda cheir, boeleri ac awyrennau, i enwi dim ond rhai.

Pan fyddai'n prynu car, nid wyf yn gwirio bod y sedd o ddeunydd wrth-dân; pan neidiais ar awyren (cyn y pandemig) wnes i ddim astudio log cynnal a chadw'r awyren na gwirio ansawdd ei thanwydd. Disgwyliwn fod safonau a rheoliadau diogelu defnyddwyr boddhaol ar waith a bod y rhain yn cael eu dilyn er ein diogelwch ein hunain. A yw mor afresymol disgwyl yr un peth gan dai?

Nid oes gan brynwyr newydd y sgiliau i ddeall manylebau cladin hyd yn oed ac mae landlordiaid prynu-i-osod yn canolbwyntio mwy ar eu cyfrifiannell cynnyrch rhent.

Felly, a yw Rheoliadau Adeiladu yn ein methu? Ydi, ond nid yw hwnnw’n faes sydd o fewn rheolaeth Llywodraeth Cymru, mae’n fater o fewn cylch gwaith San Steffan, felly peidiwch â disgwyl llawer o symud ar hynny unrhyw bryd yn fuan.

Rydym yn byw mewn byd lle mae San Steffan a'i chyfryngau cyfeillgar eisiau gwneud rheoleiddio yn anffasiynol. ‘Llai o fiwrocratiaeth’ a ‘mwy o hunanreoleiddio’ yw’r mantra cyfredol, ond nid yw’r ardal hon o fewn y sector tai yn hunanreoleiddio ei hun. Mae'n parhau i siomi preswylwyr.  

Mae etholiadau’r Senedd ar y 5ed o Fai. Mae TPAS Cymru yn galw ar y Gweinidog Tai nesaf i edrych yn ofalus ar y pwnc hwn a chymryd pa gamau pendant bynnag sydd o fewn eu gallu i fynd i'r afael â hyn. Yn syml, ni ellir caniatáu i hyn barhau.

David Wilton, Prif Weithredwr, TPAS Cymru

Noder: Diolch i Matt Dick, CIH Cymru am rannu'r erthygl Inside Housing wreiddiol ar ei dudalen LinkedIn.