Safonau Ansawdd Tai Cymru – Beth sydd nesaf i denantiaid yng Nghymru

Cefndir cryno

Cyflwynwyd Safonau Ansawdd Tai Cymru (SATC) yn 2002 i godi safon a chyflwr eiddo yng Nghymru. Mae SATC yn berthnasol i Landlordiaid Cymdeithasol Cofrestredig (LCC) ac Awdurdodau Lleol sydd â chartrefi rhent cymdeithasol.

Er mwyn i landlordiaid gyrraedd SATC, rhaid i'w tai fod:

1. Mewn cyflwr da
2. Diogel a sicr
3. Wedi'i gynhesu'n ddigonol, yn effeithlon o ran tanwydd ac wedi'i inswleiddio'n dda
4. Cynnwys ceginau ac ystafelloedd ymolchi cyfoes
5. Wedi'i reoli'n dda
6. Wedi'i leoli mewn amgylchedd deniadol a diogel
7. Lle bo modd, yn addas ar gyfer anghenion penodol y rhai sy'n byw yno, megis pobl ag anableddau

Yn 2011, dechreuodd gwaith monitro a chasglu data ychwanegol ar SATC gan nad oedd y monitro cychwynnol yn rhoi ffocws clir i landlordiaid nac yn galluogi LlC i asesu cynnydd yn realistig.

Yn ôl Llywodraeth Cymru, mae'r safonau hyn bellach wedi'u bodloni ac mae SATC 1 wedi dod i ben. Fodd bynnag, mae’n bwysig nodi y bu nifer o ‘fethiannau derbyniol’ a alluogodd landlordiaid i gael eu stoc tai wedi’u cymeradwyo gan Lywodraeth Cymru.

Methiant derbyniol: lle nad yw cyrraedd y safon ar gyfer un o'r elfennau yn bosibl. Enghraifft o hyn fyddai cost neu amseriad y gwaith neu drigolion yn dewis peidio â chael y gwaith wedi'i wneud.

Beth nawr?

Comisiynodd LlC ymchwilwyr annibynnol i werthuso SATC 1 yn 2021 ac roedd y canfyddiadau allweddol fel a ganlyn:

1. Mae’r berthynas waith agos rhwng landlordiaid a Llywodraeth Cymru ers 2017 wedi helpu i feithrin ymddiriedaeth, rhannu arfer gorau a gwella lefel y casglu data.
2. Roedd 93% o gartrefi yng Nghymru wedi cyrraedd SATC erbyn diwedd mis Mawrth 2019, sy’n cynnwys ‘methiannau derbyniol’. Yr her fwyaf oedd perfformiad ynni'r eiddo.
3. Mae Cymru yn arwain y ffordd yng nghyd-destun y DU ym maes tai
4. Nid oedd dau o bob pum tenant wedi clywed am SATC ond teimlai'r mwyafrif ei fod yn bwysig

Argymhellion allweddol

Datgarboneiddio

1. Byddai cyflawni datgarboneiddio drwy’r SATC newydd yn darparu fframwaith clir y gellir ei fonitro ac yn ei dro yn sicrhau nad yw tenantiaid ar eu colled o ganlyniad i’r gwaith datgarboneiddio yn eu cartrefi. Gwella lefelau cysur a lleihau tlodi tanwydd ddylai fod y nod.
2. Dylai Llywodraeth Cymru weithio gyda thenantiaid a landlordiaid i ddatblygu arfer da
3. Mae angen dull o fesur perfformiad, adolygu cynnydd a gwneud addasiadau i dargedau lle bo angen

Casglu data a chyfeiriad

1. Dylid gwerthuso'r SATC newydd cyn, yn ystod ac ar ôl y rhaglen
2. Dylid monitro eiddo unigol i wella'r ffordd y caiff data ei wirio ar draws meysydd polisi eraill, megis iechyd
3. Dylid monitro'r SATC newydd trwy ddefnyddio system goleuadau traffig wrth ystyried methiannau derbyniol. Bydd hyn yn dangos lle gallai ymyrraeth/arian ychwanegol wella statws yr eiddo, neu a fydd byth yn gallu cyrraedd y safon yn llawn.
4. Dylid cynnal adolygiadau bob dwy flynedd a gweithdai blynyddol i arddangos y data

Cyfathrebiadau

Roedd yr adolygiad yn cydnabod bod angen gwelliannau o ran cyfathrebu ynghylch SATC, gan nodi y dylid ysgrifennu SATC 2 mewn iaith glir a bod angen i Lywodraeth Cymru sicrhau eu bod yn cyfathrebu’n effeithiol â landlordiaid i sicrhau bod SATC 2 yn llwyddiant.

Lloriau

Argymhellodd yr adolygiad y dylai landlordiaid a thenantiaid weithio gyda’i gilydd i ddatblygu safon sy’n sicrhau nad yw tenantiaid yn wynebu’r baich o orfod dod o hyd i’r cyllid i brynu lloriau ar gyfer eu cartrefi newydd.

Band Eang

Yn debyg i’r lloriau, argymhellodd yr adolygiad y dylai landlordiaid a thenantiaid gydweithio i ddatblygu safon sy’n effeithiol o ran darparu band eang i denantiaid.

Beth sydd nesaf ar gyfer SATC?

Yng ngwanwyn 2022, rhyddhaodd LlC ddogfen ymgynghori yn seiliedig ar yr argymhellion a wnaed yn yr adolygiad. Mae’r dadansoddiad o’r ymatebion i’r ymgynghoriad yn cael ei gynnal ar hyn o bryd, gyda’r nod o lansio SATC 2 ym mis Tachwedd 2023.

Yr elfennau allweddol yn y safonau arfaethedig newydd yw:

• Rhaid i systemau gwresogi mewn cartrefi fod yn fforddiadwy, gydag o leiaf SAP92 – Tystysgrif Perfformiad Ynni A

(Yn gyffredinol, mae’r stoc tai cymdeithasol yng Nghymru ar hyn o bryd ar EPC D, ac felly mae biliau gwresogi yn uwch)

 

• Rhaid lleihau'r allyriadau carbon cyffredinol sy'n dod o gartrefi cymdeithasol.
• Rhaid i landlordiaid gynhyrchu Llwybr Ynni Targed ar gyfer eu cartrefi, yn dilyn Asesiad Stoc Cyfan
• Oni bai bod ceginau mewn cyflwr da, ni allant fod yn fwy nag 16 oed
• Oni bai eu bod mewn cyflwr da, rhaid i doiledau ac ystafelloedd ymolchi fod yn llai na 26 oed
• Pan fydd tenant yn symud i gartref newydd, dylai fod gorchuddion llawr addas ar bob ystafell, grisiau a landin.
• Dylai landlordiaid geisio atal allgáu digidol ymhlith eu tenantiaid
• Dylid sicrhau bod storfa y tu allan i eiddo ar gael
• Dylid gosod a chynnal systemau canfod tân a larwm
• Rhaid i broffesiwn cymwysedig ymgymryd ag ardystiad diogelwch nwy blynyddol

Bydd disgwyl i gymdeithasau tai ac awdurdodau lleol sydd â stoc dai gydymffurfio â’r safonau newydd hyn erbyn 2033, os caiff y cynigion eu derbyn.

Beth mae TPAS Cymru yn ei glywed?

Wrth siarad â landlordiaid, mae’n amlwg eu bod yn awyddus i ddod ag eiddo i fyny i’r safon uwch hon, fodd bynnag, y consensws cyffredin yw ei bod yn anhygoel o uchelgeisiol am gyfnod mor fyr, yn enwedig ar gyfer landlordiaid sydd angen ôl-osod eu cartrefi hŷn, llai effeithlon. Gellir dadlau nad yw’r gadwyn gyflenwi sydd ei hangen i gyrraedd y safon newydd hon wedi’i sefydlu ar hyn o bryd ar gyfer y raddfa a’r cyflymder hwnnw. Mae yna hefyd fwlch sgiliau i'w ystyried; nid oes gennym ddigon o’r sgiliau yn y DU i gyrraedd lle y mae angen inni fod o fewn yr amserlen a gynigiwyd.

Mae'n bwysig nodi bod pob landlord ar gam gwahanol gyda'u cartrefi. Soniais yn gynharach fod y stoc dai gyffredinol yng Nghymru ar EPC D, ond dyna’r ‘cyffredinol’, sy’n golygu bod rhai mewn gwirionedd ar lefel E ac F.

(Yn gyffredinol mae EPC yn cael ei yrru gan gostau tanwydd, sy'n golygu po agosaf at A ydych chi, y rhataf fydd eich costau ynni)

Dyma pam y gofynnir i landlordiaid gwblhau asesiad stoc gyfan a dangos y cynllun gyda’r gost a’r amserlenni i gymryd y stoc honno a’i gyrraedd i’r safon.

Gadewch imi roi enghraifft, gadewch i ni edrych ar Gymdeithas Tai Coastal. Mae gan Coastal 6000 o gartrefi, gyda’u stoc cyffredinol ar raddfa EPC C uchel ac felly gallent fod ar flaen y gad o ran cyrraedd targedau 2033. Yna edrychwn ar gyngor Abertawe, sydd â bron i 14,000 o gartrefi hŷn, gyda chyfraddau EPC is, ac mae'n ymddangos yn amhosibl cyrraedd y targed hwnnw erbyn 2033. Ein dealltwriaeth ni yw mai'r nod presennol yw darparu cynllun realistig i Lywodraeth Cymru a fydd wedyn yn penderfynu os yw'n dderbyniol, gan ystyried y gwahaniaethau unigol hynny yn eu proffil stoc.

Pwynt pwysig arall i’w nodi, yw bod gan bob awdurdod lleol darged o ddim carbon erbyn 2030 ac er bod hyn yn cynnwys eu hysgolion, nid yw’n cynnwys eu tai cymdeithasol.

Wrth edrych ar ranbarthau eraill, mae’n amlwg bod Cymru’n cymryd camau uchelgeisiol o ran gwella ansawdd cartrefi i denantiaid. Mae TPAS Cymru wedi bod a bydd yn parhau i weithio’n agos gyda rhanddeiliaid, gan gynnwys tenantiaid, landlordiaid a Llywodraeth Cymru i helpu i lunio’r safon newydd.

Beth yw barn TPAS Cymru?

Fel sefydliad, rydym wedi bod yn gefnogol i amcanion uchelgeisiol SATC2, yn enwedig o ran yr agenda datgarboneiddio. Trwy ein hystod amrywiol o bwyntiau cyswllt, mae tenantiaid yn rhannu gyda ni fod gostwng eu biliau ynni yn gwbl allweddol. Yna gan ystyried yr argyfwng hinsawdd a datgarboneiddio tai, credwn mai SATC2 yw’r ffordd orau o sicrhau bod anghenion tenantiaid yn cael eu diwallu.

Er gwaethaf yr heriau yr ydym wedi’u crybwyll yn y blog hwn, rydym yn cefnogi’r amserlenni arfaethedig ar gyfer 2033 ac yn falch nad ydynt wedi’u hymestyn, er gwaethaf yr her a ddaw yn ei sgil. Rydym yn llwyr gefnogi’r ymrwymiad i Asesiadau Stoc Cyfan a Llwybr Ynni Targed erbyn 2026 a chredwn ei bod yn hanfodol i alluogi cynllunio, adnoddau ac ymgysylltu priodol â’r boblogaeth tenantiaid.

SYLWADAU

Mae Cynhyrchu Cynllun Cynhesrwydd Fforddiadwy a Datgarboneiddio o fewn 3 blynedd yn gam cadarnhaol yr ydym yn ei gefnogi. Fodd bynnag, mae TPAS Cymru yn teimlo’n gryf bod angen i gynlluniau ddangos tystiolaeth wirioneddol o ymgysylltu â thenantiaid ac ystyriaeth tenantiaid o atebion, a dulliau gweithredu. Mae angen i ffordd o fyw tenantiaid, demograffeg ac ymwybyddiaeth hefyd gael eu cynnwys yn y cynllun datgarboneiddio. Yn ogystal, rydym yn gobeithio y bydd cynlluniau ar gael i denantiaid er mwyn caniatáu craffu, olrhain ac atebolrwydd.

[Landlordiaid] yn darparu diweddariadau parhaus ar gynhesrwydd fforddiadwy a’u hallyriadau carbon presennol ar eu stoc gyfan. Yn TPAS Cymru, rydym yn croesawu hyn, ond byddem am sicrhau bod tryloywder llwyr i denantiaid a theimlwn fod defnyddio adroddiadau ystadegol LlC yn hanfodol.

Rôl LlC i hwyluso rhannu data a phrofiad – Rhaid cynnwys tenantiaid mewn tryloywder o ran rhannu data, nid dim ond o fewn grŵp dethol o staff technegol.

Byddai'r sector yn croesawu fforwm i rannu dysgu – Rydym yn cefnogi hyn yn llwyr, ond fel uchod, rhaid i hyn gynnwys dysgu a rennir gan denantiaid, nid dim ond o fewn grŵp dethol o staff technegol. Teimla TPAS Cymru ei bod hefyd yn bwysig bod swyddogion tai, timau adfywio, ac unrhyw dimau sy'n wynebu tenantiaid yn rhan o'r gwaith o rannu arfer gorau yn ogystal â'r gwersi a ddysgwyd. Gallwn gefnogi hynny. Mae gennym ni swyddog Ymgysylltu Sero Net sy'n ymgysylltu ac yn gwrando ar denantiaid ar y pwnc hwn. Mae gan TPAS Cymru offer fel Pwls Tenantiaid a fforymau tenantiaid misol i ymchwilio, profi a derbyn adborth cyflym ar syniadau.

Methiannau derbyniol - mae TPAS Cymru wastad wedi bod yn anghyfforddus gyda maint canfyddedig o ‘fethiannau derbyniol’ o dan SATC1. Mae ein pryder hyd yn oed yn fwy ar gyfer SATC2. Hoffem weld craffu cryfach ar y pwnc hwn gydag adolygiadau annibynnol o eithriadau ar sail economaidd, yn ogystal â mwy o dryloywder o fewn adroddiadau rheoleiddiol.

Gwarediadau - Mae'r un egwyddor yn berthnasol i warediadau. Dylid cynnig yr eiddo i ddarparwyr tai cymdeithasol eraill ar gyfradd ostyngol. Nid gwthio’r broblem i’r sector preifat lle gall landlordiaid godi tâl (yn aml y trethdalwr drwy’r Credyd Cynhwysol), dwywaith rhent cymdeithasol am safonau is yw’r ateb.

Os oes gennych unrhyw gwestiynau, anfonwch e-bost at Elizabeth Taylor [email protected]